Już w połowie ubiegłego wieku uznano, że gdy serce jest przeciążone ciągłymi wpływami emocjonalnymi lub nadmiernym wysiłkiem fizycznym, a tym samym pozbawione właściwego odpoczynku, cierpi na zaburzenia czynnościowe i staje się podatne na choroby. Przyjęto tezę, że ciężkie zaburzenia emocjonalne wywołują niewydolność serca u około połowy pacjentów. Niesprecyzowane negatywne pobudzenie emocjonalne, często określane jako stres lub pobudzenie, zostało powiązane z wieloma stanami patologicznymi, w tym z nadciśnieniem tętniczym, cichym niedokrwieniem mięśnia sercowego, nagłą śmiercią sercową, chorobą wieńcową, zaburzeniami rytmu serca, zaburzeniami snu, zespołem metabolicznym, cukrzycą, chorobami neurodegeneracyjnymi, zmęczeniem i wieloma innymi zaburzeniami.

Wykazano, że stres i negatywne emocje zwiększają nasilenie choroby i pogarszają rokowania u osób cierpiących na wiele różnych patologii.

Z drugiej strony wykazano, że pozytywne emocje i skuteczne umiejętności samoregulacji emocji przedłużają zdrowie i znacząco zmniejszają przedwczesną umieralność. Z perspektywy psychofizjologicznej emocje są centralnym elementem doświadczania stresu. To uczucia niepokoju, irytacji, frustracji, utraty kontroli i beznadziei, których faktycznie doświadczamy, gdy oznaczamy się jako zestresowani.

Niezależnie od tego, czy jest to drobna niedogodność, czy poważna zmiana w życiu, sytuacje są postrzegane jako stresujące w stopniu, w jakim wyzwalają emocje takie jak złość, irytacja, lęk i przytłoczenie. Zasadniczo, stres jest emocjonalnym dyskomfortem, którego doświadczenie waha się od łagodnych uczuć emocjonalnego zgiełku do intensywnego wewnętrznego zamieszania. Stresujące emocje mogą w oczywisty sposób pojawiać się w odpowiedzi na zewnętrzne wyzwania lub wydarzenia, a także z trwających wewnętrznych dialogów i postaw. Powtarzające się uczucia zmartwienia, strachu, złości, potępienia, urazy, niecierpliwości, przytłoczenia i zwątpienia w siebie często pochłaniają wiele naszej energii i zaciemniają nasze codzienne doświadczenia życiowe. Ponadto emocje, w znacznie większym stopniu niż same myśli, aktywują zmiany fizjologiczne składające się na reakcję stresową. Badania pokazują, że czynność czysto umysłowa, taka jak poznawcze przywołanie sytuacji z przeszłości, która wywołała gniew, nie ma prawie tak głębokiego wpływu na procesy fizjologiczne, jak rzeczywiste zaangażowanie emocji związanej z tym wspomnieniem. Innymi słowy, ponowne przeżycie emocji złości sprowokowanej przez wspomnienie ma większy wpływ niż myślenie o niej.

Odporność i samoregulacja emocjonalna

Nasze emocje dodają bogatą teksturę do życia i przekształcają nasze świadome doświadczenie w znaczące doświadczenie życiowe. Emocje określają, co jest dla nas ważne i co nas motywuje. Łączą nas z innymi i dają nam odwagę, by robić to, co trzeba, by doceniać nasze sukcesy, by chronić i wspierać ludzi, których kochamy, oraz by mieć współczucie i życzliwość dla tych, którzy potrzebują naszej pomocy. Emocje są również tym, co pozwala nam doświadczyć bólu i smutku po stracie. Bez emocji życie nie miałoby sensu ani celu.

Emocje i odporność są ściśle powiązane, ponieważ emocje są podstawowymi czynnikami napędzającymi wiele ważnych procesów fizjologicznych zaangażowanych w regulację energii. Definiujemy odporność jako zdolność do przygotowania się, odzyskania i dostosowania do stresu, przeciwności, traumy lub wyzwania.

Wynika z tego, że kluczem do utrzymania dobrego zdrowia, optymalnego funkcjonowania i odporności jest umiejętność zarządzania swoimi emocjami.

Sugeruje się, że odporność powinna być traktowana raczej jako stan niż cecha, a także, że odporność danej osoby może zmieniać się w czasie wraz ze zmianą wymagań, okoliczności i poziomu dojrzałości. Zdolność do budowania i utrzymywania odporności jest związana z zarządzaniem sobą i efektywnym wykorzystaniem zasobów energetycznych w czterech domenach: fizycznej, emocjonalnej, umysłowej i duchowej. Odporność fizyczna zasadniczo przejawia się w elastyczności fizycznej, wytrzymałości i sile, natomiast odporność emocjonalna odzwierciedla się w zdolności do samoregulacji, stopniu elastyczności emocjonalnej, pozytywnym nastawieniu i wspierających relacjach. Odporność psychiczna przejawia się w zdolności do utrzymania koncentracji i uwagi, elastyczności umysłowej i zdolności do integrowania wielu perspektyw. Odporność duchowa jest zwykle związana z przywiązaniem do podstawowych wartości, intuicją i tolerancją dla wartości i przekonań innych osób.

Obszary odporności

Poprzez naukę technik samoregulacji, które pozwalają nam przesunąć naszą fizjologię w bardziej spójny stan, zwiększona efektywność fizjologiczna i wyrównanie systemów mentalnych i emocjonalnych gromadzi odporność (energię) we wszystkich czterech domenach energetycznych. Wysoka odporność jest ważna nie tylko po to, by odzyskać siły w trudnych sytuacjach, ale także po to, by uniknąć niepotrzebnych reakcji stresowych (frustracji, zniecierpliwienia, lęku), które często prowadzą do dalszego marnowania energii i czasu oraz wyczerpują nasze zasoby fizyczne i psychiczne.

Większość ludzi zgodzi się, że zdolność do adaptacji i samoregulacji własnych reakcji i zachowań jest najważniejsza w budowaniu i utrzymywaniu wspierających, kochających związków oraz skutecznym spełnianiu wymagań życia ze spokojem, konsekwencją i integralnością.

Zdolność do adaptacji i samoregulacji jest również kluczowa dla odporności, dobrego zdrowia i skutecznego podejmowania decyzji. Jest to klucz do sukcesu w życiu z większą życzliwością i współczuciem we wszystkich relacjach. Kiedy zdolność ludzi do inteligentnej, samokierującej regulacji jest wystarczająco silna, mogą oni zrobić adaptacyjną lub właściwą rzecz w większości sytuacji, niezależnie od skłonności, przeszłych doświadczeń czy cech osobowości.

Wykazano, że nasze wysiłki na rzecz samoregulacji emocji mogą prowadzić do szerokiej poprawy w zakresie zwiększenia lub wzmocnienia zdolności samoregulacji, podobnie jak w przypadku wzmocnienia mięśnia, dzięki czemu jesteśmy mniej podatni na wyczerpanie naszych wewnętrznych rezerw. Kiedy wewnętrzne rezerwy energii są uszczuplone, normalna zdolność do utrzymania samokontroli jest osłabiona, co może prowadzić do zwiększonego stresu, niewłaściwego zachowania, niewykorzystanych szans, słabej komunikacji i zniszczonych relacji. Pomimo znaczenia samokontroli, zdolność wielu ludzi do samoregulacji jest znacznie mniejsza niż idealna. W rzeczywistości niepowodzenia w samoregulacji, zwłaszcza emocji i postaw, są prawdopodobnie centralnym elementem ogromnej większości problemów osobistych i społecznych, które nękają współczesne społeczeństwa.

Dla niektórych brak zdolności do samoregulacji może być przypisany niedojrzałości lub nie nabyciu umiejętności, podczas gdy dla innych może być wynikiem urazu lub upośledzenia systemów neuronalnych, które leżą u podstaw zdolności do samoregulacji.

Dlatego proponuje, że najważniejszą umiejętnością, której większość ludzi musi się nauczyć, jest to, jak poprawić swoją zdolność do samoregulacji emocji, postaw i zachowań. Samoregulacja umożliwia ludziom dojrzewanie i stawianie czoła wyzwaniom i stresom życia codziennego z odpornością, dzięki czemu mogą oni dokonywać mądrzejszych wyborów poprzez zestrojenie się z ich wrodzoną mądrością wyższego rzędu oraz przejawami troski i współczucia. Są to elementy, które często kojarzymy z bardziej sumiennym życiem. Wewnętrzny punkt odniesienia może być ustanowiony poprzez zastosowanie technik samoregulacji, aby pomóc ludziom zastąpić wyczerpujące emocjonalne podłoże bardziej pozytywnymi, regenerującymi postawami, uczuciami i percepcjami.

Integracja systemu poznawczego i emocjonalnego

Od starożytnych Greków ludzkie myślenie i odczuwanie, intelekt i emocje były uważane za odrębne funkcje. Te przeciwstawne aspekty duszy, jak nazywali je Grecy, były często przedstawiane jako zaangażowane w ciągłą walkę o kontrolę nad ludzką psychiką. Dla Platona emocje były jak dzikie konie, które trzeba było poskromić intelektem i siłą woli.  Badania neuronaukowe potwierdzają, że emocje i poznanie najlepiej postrzegać jako odrębne, ale wzajemnie oddziałujące na siebie funkcje i systemy, które komunikują się za pomocą dwukierunkowych połączeń neuronalnych pomiędzy neokorteksem, ciałem i ośrodkami emocjonalnymi, takimi jak Amygdala.

Połączenia te pozwalają wejściom związanym z emocjami modulować aktywność korową, podczas gdy poznawcze wejścia z kory modulują przetwarzanie emocjonalne. Jednak połączenia neuronowe, które przekazują informacje z ośrodków emocjonalnych do ośrodków poznawczych w mózgu są silniejsze i liczniejsze niż te, które przekazują informacje z ośrodków poznawczych do emocjonalnych.

Ta fundamentalna asymetria wyjaśnia silny wpływ wejścia z systemu emocjonalnego na funkcje poznawcze, takie jak uwaga, percepcja i pamięć, a także na procesy myślowe wyższego rzędu. I odwrotnie, stosunkowo ograniczony wpływ wejścia z systemu poznawczego na przetwarzanie emocji pomaga wyjaśnić, dlaczego generalnie trudno jest dobrowolnie modulować emocje poprzez same myśli.

Te wzajemne powiązania i interakcje między systemami poznawczymi i emocjonalnymi, które wpływają na to, jak postrzegamy, doświadczamy i ostatecznie zapamiętujemy nasze doświadczenia emocjonalne, a także jak reagujemy na sytuacje stanowiące wyzwanie emocjonalne, mogą być różne u poszczególnych osób. Niezrównoważone interakcje między systemami emocjonalnymi i poznawczymi mogą prowadzić do wyniszczających skutków, co widać w zaburzeniach nastroju i lęku. Chociaż istnieje historyczne uprzedzenie sprzyjające poglądowi, że emocje mogą zakłócać i zaprzeczać racjonalnemu myśleniu, co oczywiście może mieć miejsce w niektórych przypadkach, to jednak emocje mają swój własny rodzaj racjonalności i wykazano, że mają kluczowe znaczenie w podejmowaniu decyzji.

Pacjenci z uszkodzeniami obszarów mózgu integrujących systemy emocjonalne i poznawcze nie mogą już efektywnie funkcjonować w życiu codziennym, mimo że ich zdolności umysłowe są zupełnie normalne. W połowie lat 90. wprowadzono pojęcie inteligencji emocjonalnej, co doprowadziło do przekonujących argumentów, że pogląd, iż inteligencja ludzka to zasadniczo umysł i intelekt, był zdecydowanie zbyt wąski.

Wynikało to z faktu, że ignorował on szereg ludzkich zdolności, które mają równą, jeśli nie większą, wagę w określaniu naszych sukcesów w życiu.

Cechy takie jak pewność siebie, motywacja, altruizm i współczucie, ale przede wszystkim zdolność do samoregulacji i kontrolowania impulsów oraz kierowania emocjami, okazały się równie ważne lub ważniejsze niż wysokie IQ. Te cechy, nawet bardziej niż IQ, pozwalają ludziom wyróżniać się w obliczu życiowych wyzwań. Stopień zestrojenia umysłu i emocji może być bardzo różny. Kiedy nie są zsynchronizowane, może to prowadzić do radykalnych zmian w zachowaniu, które sprawiają, że czujemy się jakby dwie różne osoby znajdowały się w tym samym ciele. Może to również prowadzić do zamieszania, trudności w podejmowaniu decyzji, niepokoju i braku zgodności z naszymi głębszymi podstawowymi wartościami. Odwrotnie, gdy umysł i emocje są w harmonii, jesteśmy bardziej pewni siebie i wyrównani z naszymi głębszymi wartościami podstawowymi i reagujemy na sytuacje stresowe ze zwiększoną odpornością i wewnętrzną równowagą.

Klucz do udanej integracji umysłu i emocji leży w zwiększeniu samoświadomości emocjonalnej oraz spójności lub harmonijnej funkcji i interakcji pomiędzy systemami neuronowymi, które leżą u podstaw doświadczeń poznawczych i emocjonalnych.

Ważnym aspektem zrozumienia sposobu zwiększania zdolności samoregulacyjnych i równowagi między systemami poznawczymi i emocjonalnymi jest zaangażowanie wstępujących wejść neuronalnych serca w struktury podkorowe (emocjonalne) i korowe (poznawcze), co może mieć znaczenie dla wpływów na zasoby poznawcze i emocje, jak omawiałem powyżej.

We wzorcach rytmów serca (HRV) przekazywane są informacje, które odzwierciedlają aktualne stany emocjonalne. Wzorce aferentnego wejścia neuronalnego (koherencji i niespójności) do mózgu wpływają na doświadczenie emocjonalne i modulują funkcje korowe oraz zdolność samoregulacji. Intencjonalna aktywacja pozytywnych emocji odgrywa ważną rolę w zwiększaniu koherencji serca, a tym samym zdolności samoregulacyjnych. Wyniki te uzupełniają duży zbiór badań na temat tego, jak pozytywne stany emocjonalne mogą promować zdrowie fizyczne, psychiczne i emocjonalne. Ponieważ emocje mają tak silny wpływ na aktywność poznawczą, interwencja na poziomie emocjonalnym jest często najskuteczniejszym sposobem inicjowania zmian we wzorcach i procesach umysłowych.

Większe wyrównanie wiąże się z lepszym podejmowaniem decyzji, kreatywnością, umiejętnością słuchania, czasem reakcji i koordynacją oraz jasnością umysłu.

Opracował: Amon

www.strefa44.pl