Izyda zaczęła być czczona tysiące lat temu w starożytnym Egipcie i jest czczona do dziś, ale pod inną nazwą. Była żoną i siostrą Ozyrysa oraz matką Horusa, którego wszechwidzące oko spogląda na nas z nadproży świątyń, banknotów, a nawet teraz z niezliczonych symboli i awatarów na całym świecie.
Poświęcone jej były traktaty starożytnych mistyków i średniowiecznych mnichów, wiersze poetów renesansu i opracowania współczesnych naukowców. Niewyobrażalne jest to, jak bardzo wpłynęła na naszą kulturę i sztukę, filozofię i religię, a nawet na współczesne ruchy społeczne i socjalne. Kim jest Izyda: tylko mitem tęskniącym za wiecznością, czy czymś znacznie większym i bardziej starożytnym?
Wizerunek Izydy na papirusie.
Krótko mówiąc, Izyda była boginią życia, ucieleśnieniem kobiecej zasady. Znała wszystkie drogi w naszym świecie i na tamtym świecie, strzegła wszystkich tajemnic życia i nic nie było dla niej ukryte. Wokół Izydy zbudowane są dwa główne wątki mitologiczne, w których bez wątpienia rozpoznasz również inne, bardziej nam znane retellacje tych historii:
Mit o Izydzie i Ra
Mit ten opowiada o tym, jak Izyda weszła w posiadanie tajemnic życia i śmierci, które były przechowywane przez boga słońca Ra. Pojawia się tu jako podstępna uwodzicielka, która za pomocą czarów tworzy węża, który ukąsił boga słońca. W zamian za uzdrowienie Izyda żąda, by wyjawił jej wszystkie tajemnice życia, co po serii sztuczek i zagadek w końcu się udaje. Nie chodzi tu jednak o to, że była ona czarnym charakterem, tylko na odwrót. Bogini dzieli się z ludźmi dużą wiedzą, poświęca się i oświeca ich.
Ogólnie rzecz biorąc, znany motyw: wąż, pokusa, tajemnice wiedzy bóstwa. Tylko, w przeciwieństwie do interpretacji biblijnej, czyn Izydy ostatecznie przyniósł korzyść ludzkości.
Mit o Izydzie i Ozyrysie
Teraz będzie trochę historii matrymonialnych. Mamy dwóch braci i dwie siostry, którzy również są małżeństwem. Ozyrys jest z Izydą, a Set z Neftydą. Ozyrys zdradzał Izydę z ich siostrą Neftydą, a kiedy Izyda się o tym dowiedziała, poskarżyła się w gniewie swojemu drugiemu bratu Setowi, który był również mężem Neftydy. Rezultat jest jasny: Ozyrys został zabity przez Seta. Jednak Izyda, jako bogini życia, wskrzesza swojego męża i rodzi mu syna Horusa. Aby ukryć noworodka przed gniewem jego wuja Seta, wkłada go do kosza i wysyła w dół Nilu, gdzie bogini płodności Renenutet odnajduje go w trzcinach i przynosi na górę.
Dorosły Horus rozpoczyna wieczną walkę ze swym wujem Setem, uosabiając walkę porządku z chaosem. Jego ojciec Ozyrys staje się wiecznie odradzającym się bogiem – panem podziemi, który sądzi dusze. Wskrzeszając każdego ranka, Ozyrys obiecuje każdej osobie wieczne życie w swoim królestwie, a jego żona Izyda jest na uboczu, pomagając swojemu synowi Horusowi, a następnie bratu Setowi w ich walce. Czyli jest to równowaga między porządkiem a chaosem.
I znów mamy przed sobą boleśnie znajome sceny: dziecko w trzcinach Nilu, które w końcu zaprowadziło porządek i prawo, ten mit stał się pierwowzorem historii Mojżesza i jego 10 przykazań. Co do idei zmartwychwstałego boga, który daje życie wieczne każdemu w swoim królestwie, być może nawet zbyteczne są tu komentarze.
Izyda i Ozyrys.
Kult Izydy rozprzestrzeniał się jak ogień, od Egipcjan na całym Bliskim Wschodzie. Wychwalali ją starożytni Grecy, a w Imperium Rzymskim kult bogini stał się oficjalny. To właśnie tam ostatecznie ukształtował się znany niemal wszystkim wizualny wizerunek Izydy – wizerunek Matki Boskiej trzymającej w ramionach boskie dziecko. Kult ten był tak silny, że nie mogąc się go pozbyć, wczesne chrześcijaństwo po prostu go wcieliło, wchłonęło wraz ze wszystkimi zewnętrznymi, a nawet wieloma filozoficznymi atrybutami.
Co ciekawe, w Cesarstwie Rzymskim jedna z głównych świątyń Izydy znajdowała się w mieście Lutetia, które obecnie znane jest jako Paryż (według jednej z wersji nazwa miasta Par’isis pochodzi bezpośrednio od imienia bogini). Jej świątynia znajdowała się we wschodniej części wyspy Cite, gdzie w średniowieczu na jej miejscu wybudowano coś innego, ale bezpośrednio z nią związanego. Mianowicie, Notre Dame de Paris – Katedra Notre Dame.
Izyda z dzieckiem Horusem.
Już w najdawniejszych tekstach dotyczących piramid, Izyda była kojarzona z gwiazdą Syriusz.
I faktem jest, że w kulturze i historii niektórych ludzi istnieje taki pogląd, że ludzkość została sprowadzona przez bogów właśnie z systemu Syriusza. Argument ten jest, delikatnie mówiąc, dyskusyjny, ale jednocześnie nadaje Izydzie nawet pewne cechy proto-ludzkie: rodzaj bogini-progenitorki. Warto zauważyć, że kult Syriusza był niezwykle rozpowszechniony nie tylko w starożytnym Egipcie, ale także wśród mniej cywilizowanych sąsiadów na kontynencie afrykańskim, podobnie jak matriarchalne kulty żeńskich bogiń związanych z tą gwiazdą.
Co tu jest pierwotne: gwiazda czy ucieleśnione w niej żeńskie bóstwo, to kwestia otwarta i dyskusyjna. Ale tak czy inaczej, związek ten z pewnością istnieje.
Rzeczywiście, nikt nie przeniknął tajemnic tej bogini, choć ona sama hojnie się nimi dzieliła. A tysiąclecia, potem miliony (jeśli nie miliardy) ludzi nadal czczą ją bezinteresownie, choć pod innym imieniem. W rzeczywistości jest ona jedynym starożytnym bóstwem, które nie tylko nie straciło swojej pozycji, ale wręcz ją umocniło.
