Nowe badania pokazują, że ludzkie serce to coś więcej niż sprawna pompa podtrzymująca życie. Badania sugerują, że serce jest również punktem dostępu do źródeł mądrości i inteligencji, które możemy wykorzystać, aby żyć w zgodzie z równowagą, większą kreatywnością i wzmocnionymi zdolnościami intuicyjnymi. Wszystko to jest ważne dla zwiększenia efektywności osobistej, poprawy zdrowia i relacji, osiągnięcia większego spełnienia.
W ramach tego przeglądu poznamy fascynujące aspekty nauki o sercu, z których wiele jest stosunkowo mało znanych poza dziedzinami psychofizjologii i neurokardiologii. Zwrócimy uwagę na badania, które łączą naukę o sercu z wysoce praktycznymi, opartymi na badaniach umiejętnościami. Serce od wieków uważane jest za źródło emocji, odwagi i mądrości. Od ponad 31 lat ośrodek badawczy HeartMath Institute bada fizjologiczne mechanizmy, za pomocą których komunikują się serce i mózg oraz jak aktywność serca wpływa na naszą percepcję, emocje, intuicję i zdrowie. Na początku realizacji badań jednym z pytań, które wówczas zadawano, było to, dlaczego ludzie doświadczają uczucia lub odczucia miłości i innych regenerujących emocji, a także żalu, w fizycznym obszarze serca. Na początku lat 90. jako jedni z pierwszych badali nie tylko to, jak dystresujące emocje wpływają na autonomiczny układ nerwowy (ANS) oraz aktywność układu hormonalnego i odpornościowego, ale także wpływ takich emocji jak uznanie, współczucie i troska.
Przez lata przeprowadzili wiele badań z wykorzystaniem wielu różnych pomiarów fizjologicznych, takich jak EEG (fale mózgowe), SCL (przewodnictwo skóry), ECG (serce), BP (ciśnienie krwi) i poziom hormonów itp. Konsekwentnie jednak to zmienność rytmu serca okazały się najbardziej dynamicznym i odzwierciedlającym stan emocjonalny, a tym samym aktualny stres i procesy poznawcze wskaźnikiem.
Stało się jasne, że stresujące lub demoralizujące emocje, takie jak frustracja i nadmierne wymagania, prowadzą do nasilenia zaburzeń w wyższych ośrodkach mózgowych i autonomicznym układzie nerwowym, znajdują odzwierciedlenie w rytmach serca i wpływają na funkcjonowanie praktycznie wszystkich układów organizmu.
To ostatecznie doprowadziło do znacznie głębszego zrozumienia neuronowych i innych ścieżek komunikacyjnych pomiędzy sercem a mózgiem. Zaobserwowano również, że serce działa tak, jakby miało własny umysł i może znacząco wpływać na sposób, w jaki postrzegamy i reagujemy na nasze codzienne interakcje. W zasadzie wydawało się, że serce może wpływać na naszą świadomość, percepcję i inteligencję. Liczne badania wykazały, że koherencja serca jest optymalnym stanem fizjologicznym związanym ze zwiększoną funkcją poznawczą, zdolnością samoregulacji, stabilnością emocjonalną i odpornością. Obecnie możemy uzyskać znacznie głębsze naukowe zrozumienie wielu z naszych pierwotnych pytań, wyjaśniających jak i dlaczego aktywność serca wpływa na jasność umysłu, kreatywność, równowagę emocjonalną, intuicję i osobistą skuteczność. Badania prowadzone przy udziale ekspertów pokazują, że serce to coś więcej niż zwykła pompa.
Serce jest w rzeczywistości wysoce złożonym ośrodkiem przetwarzania informacji z własnym funkcjonalnym mózgiem, zwanym potocznie mózgiem serca, który komunikuje się z mózgiem czaszkowym i wpływa na niego poprzez układ nerwowy, układ endokrynny i inne drogi. Wpływy te wpływają na funkcjonowanie mózgu i większości głównych narządów ciała oraz odgrywają ważną rolę w przeżyciach psychicznych i emocjonalnych oraz jakości naszego życia.
W ostatnich latach wykonano szereg badań naukowych analizujących takie tematy jak elektrofizjologia intuicji oraz stopień, w jakim pole magnetyczne serca, promieniujące na zewnątrz ciała, przenosi informacje, które wpływają na innych ludzi, a nawet na nasze zwierzęta domowe, łącząc ludzi w zaskakujący sposób. Ponadto podjęto inicjatywę Global Coherence Initiative (GCI), która bada wzajemne powiązania ludzkości z polem magnetycznym Ziemi.
Niniejszy przegląd omawia kluczowe wyniki badań oraz fascynującą i ważną rolę, jaką odgrywa serce w naszej osobistej spójności oraz pozytywne zmiany, jakie zachodzą w zdrowiu, funkcjonowaniu psychicznym, percepcji, szczęściu i energii, gdy ludzie praktykują techniki HeartMath.
Praktykowanie technik zwiększa spójność serca i zdolność do samoregulacji emocji z bardziej intuicyjnego, inteligentnego i zrównoważonego wewnętrznego odniesienia. To również wyjaśnia, w jaki sposób spójność znajduje odzwierciedlenie w naszej fizjologii i może być obiektywnie mierzona. Następnie dyskusja rozszerza się od spójności fizjologicznej do spójności w kontekście rodzin, miejsc pracy i społeczności. The Science of the Heart kończy się perspektywą, że wzięcie odpowiedzialności za i zwiększenie naszej osobistej spójności nie tylko poprawia osobiste zdrowie i szczęście, ale także zasila i wpływa na globalne środowisko polowe.
Postuluje się, że w miarę jak coraz więcej osób dodaje spójną energię do globalnego pola, pomaga to wzmocnić i ustabilizować wzajemnie korzystne pętle sprzężenia zwrotnego między ludźmi a ziemskim polem magnetycznym.
Komunikacja serce-mózg
Tradycyjnie do badania dróg komunikacji między głową a sercem podchodzono z dość jednostronnej perspektywy – naukowcy skupiali się głównie na reakcjach serca na polecenia mózgu. Tymczasem okazało się, że komunikacja między sercem a mózgiem to tak naprawdę dynamiczny, ciągły, dwukierunkowy dialog, w którym każdy organ nieustannie wpływa na funkcjonowanie drugiego. Badania wykazały, że serce komunikuje się z mózgiem na cztery główne sposoby: neurologicznie (poprzez przekazywanie impulsów nerwowych), biochemicznie (poprzez hormony i neuroprzekaźniki), biofizycznie (poprzez fale ciśnienia) i energetycznie (poprzez interakcje pola elektromagnetycznego).
Komunikacja wszystkimi tymi kanałami znacząco wpływa na aktywność mózgu. Ponadto wyniki badań pokazują, że komunikaty, które serce wysyła do mózgu, mogą również wpływać na wydajność.
Serce komunikuje się z mózgiem i ciałem na cztery sposoby:
- Komunikacja neurologiczna (układ nerwowy)
- Komunikacja biochemiczna (hormony)
- Komunikacja biofizyczna (fala pulsacyjna)
- Komunikacja energetyczna (pola elektromagnetyczne)
Jednymi z pierwszych badaczy w dziedzinie psychofizjologii, którzy badali interakcje między sercem a mózgiem, byli John i Beatrice Lacey. Podczas swoich 20-letnich badań w latach 60. i 70. obserwowali, że serce komunikuje się z mózgiem w sposób, który ma istotny wpływ na to, jak postrzegamy i reagujemy na świat. Według fizjologa i badacza Waltera Bradforda Cannona mobilizująca część układu nerwowego (współczulny układ nerwowy) daje nam energię do walki lub ucieczki, gdy jesteśmy podekscytowani, na co wskazuje wzrost tętna, a w spokojniejszych chwilach uspokajająca część układu nerwowego (przywspółczulny układ nerwowy) uspokaja nas i zwalnia bicie serca.
Cannon wierzył że autonomiczny układ nerwowy i wszystkie kojarzone fizjologiczne odpowiedzi ruszają się w unisonie z mózgową odpowiedzią dla szczególnego bodźca lub wyzwania. Przypuszczalnie wszystkie nasze systemy wewnętrzne są aktywowane razem, gdy jesteśmy podekscytowani i uspokajają się razem, gdy jesteśmy w stanie spoczynku, a mózg kontroluje cały proces.
Cannon wprowadził również pojęcie homeostazy. Od tego czasu nauka fizjologii opiera się na zasadzie, że wszystkie komórki, tkanki i narządy dążą do utrzymania stanu statycznego lub stałego. Jednak wraz z pojawieniem się technologii przetwarzania sygnałów, które umożliwiają gromadzenie ciągłych danych w czasie z procesów fizjologicznych, takich jak rytm serca (HR), ciśnienie krwi (BP) i aktywność neuronowa, stało się jasne, że procesy biologiczne mają złożone i nieliniowe zmienne ścieżki, nawet w tak zwanych warunkach stanu ustalonego. Obserwacje te doprowadziły do zrozumienia, że zdrowe, optymalne funkcjonowanie jest wynikiem ciągłych, dynamicznych, dwukierunkowych interakcji pomiędzy wieloma neuronowymi, hormonalnymi i mechanicznymi systemami kontroli na poziomie lokalnym i centralnym.
W sumie te dynamiczne i połączone ze sobą fizjologiczne i psychologiczne systemy regulacyjne nigdy nie są naprawdę w stanie spoczynku i z pewnością nigdy nie są statyczne. Wraz z pojawieniem się technologii przetwarzania sygnałów, które mogą przechwytywać ciągłe dane w czasie z procesów fizjologicznych, takich jak rytm serca (HR), ciśnienie krwi (BP) i aktywność neuronowa, stało się jasne, że procesy biologiczne zmieniają się w sposób złożony i nieliniowy, nawet w tak zwanych warunkach stanu ustalonego.
Na przykład wiemy obecnie, że normalny rytm spoczynkowy serca jest bardzo zmienny, a nie monotonicznie regularny, jak powszechnie uważano przez wiele lat. Zostało to omówione szerzej w części dotyczącej zmienności rytmu serca (HRV).
Rysunek 1.1 Unerwienie głównych narządów przez autonomiczny układ nerwowy (ANS). Włókna przywspółczulne znajdują się głównie w nerwach błędnych, ale niektóre regulujące narządy podprzeponowe wędrują przez rdzeń kręgowy. Włókna współczulne wędrują również przez rdzeń kręgowy. Wiele problemów zdrowotnych może wystąpić częściowo z powodu wadliwego funkcjonowania ANS. Emocje mogą wpływać na aktywność w obu gałęziach ANS. Na przykład złość powoduje zwiększoną aktywność współczulną, podczas gdy wiele technik relaksacyjnych zwiększa aktywność przywspółczulną.
Lacey stwierdził, że model zaproponowany przez Cannona tylko częściowo odpowiadał rzeczywistym zachowaniom fizjologicznym. Gdy ich badania rozwijały się, odkrywali że serce szczególnie wydawało się mieć swój własną logikę która często odbiegała od kierunku aktywności autonomicznego układu nerwowego.
Serce zachowywało się tak, jakby miało własny rozum. Co więcej, serce zdawało się wysyłać do mózgu sensowne wiadomości, które mózg nie tylko rozumiał, ale i przestrzegał. Jeszcze bardziej intrygujące okazało się to, że komunikaty te mogą wpływać na percepcję, zachowanie i wyniki danej osoby. Laceys zidentyfikował ścieżkę neuronalną i mechanizm, dzięki któremu wejście z serca do mózgu może hamować lub ułatwiać aktywność elektryczną mózgu. Następnie, w 1974 roku, zasugerował, że serce i układ nerwowy nie podążały po prostu za instrukcjami mózgu, jak myślał Cannon. Raczej autonomiczny układ nerwowy i komunikacja między sercem a mózgiem były znacznie bardziej złożone, a serce wydawało się mieć swój własny rodzaj logiki i działać niezależnie od sygnałów wysyłanych przez mózg. Podczas gdy badania Laceysa skupiły się na aktywności, która występuje w ramach jednego cyklu serca, były one również w stanie potwierdzić, że aktywność sercowo-naczyniowa wpływa na poznanie i wydajność poznawczą, ale nadal istniały pewne niespójności w wynikach.
Te niespójności zostały rozwiązane w Niemczech przez Veldena i Wölka, którzy później wykazali, że sprawność poznawcza zmienia się w rytmie około 10 herców w całym cyklu serca. Wykazali oni, że modulacja funkcji korowej wynikała z wstępujących wejść sercowo-naczyniowych do neuronów we wzgórzu, które globalnie synchronizowały aktywność korową.
Ważnym aspektem ich pracy było odkrycie, że wzór i stabilność rytmu sercowego wejść aferentnych (wstępujących), a nie liczba wybuchów neuronów w cyklu sercowym, są ważne dla modulacji aktywności wzgórza, co z kolei ma globalny wpływ na funkcjonowanie mózgu.
Neurokardiologia: mózg na sercu
Podczas gdy Laceyowie prowadzili swoje badania w zakresie psychofizjologii, mała grupa kardiologów połączyła siły z grupą neurofizjologów i neuroanatomów, aby zbadać obszary wspólnych zainteresowań. Był to początek nowej dyscypliny zwanej obecnie neurokardiologią . Jednym z ich pierwszych odkryć jest to, że serce posiada złożoną sieć neuronową, która jest na tyle rozbudowana, że można ją określić jako mózg w sercu (rysunek 1.2)
Mózg serca, jak się go potocznie nazywa, czyli wewnątrzsercowy układ nerwowy, to misterna sieć złożonych zwojów, neuroprzekaźników, białek i komórek wspomagających, takich samych jak w mózgu w głowie. Obwód neuronalny serca-mózgu umożliwia mu uczenie się, zapamiętywanie, podejmowanie decyzji, a nawet odczuwanie i poczucie niezależnie od mózgu w głowie.
Aktywność zstępująca z mózgu w głowie poprzez oddziały współczulne i przywspółczulne ANS jest zintegrowana z wewnętrznym układem nerwowym serca, wraz z sygnałami pochodzącymi z neuronów czuciowych w sercu, które wyczuwają ciśnienie, tętno, rytm serca i hormony. Anatomia i funkcje wewnątrzsercowego układu nerwowego oraz jego połączenia z mózgiem były szeroko badane przez neurokardiologów. Jeśli chodzi o komunikację serce-mózg, to ogólnie przyjmuje się, że w regulacji pracy serca biorą udział drogi eferentne (zstępujące) w autonomicznym układzie nerwowym. Mniej doceniane jest jednak to, że większość włókien w nerwach błędnych ma charakter aferentny (wstępujący).
Co więcej, większa liczba tych wstępujących dróg nerwowych jest połączona z sercem (i układem krążenia) niż z jakimkolwiek innym narządem. Oznacza to, że serce wysyła więcej informacji do mózgu niż mózg do serca. Najnowsze badania pokazują, że neuronalne interakcje między sercem a mózgiem są bardziej złożone niż wcześniej sądzono. Ponadto wewnątrzsercowy układ nerwowy posiada funkcje pamięci krótkotrwałej i długotrwałej i może działać niezależnie od centralnych poleceń neuronalnych.
Rysunek 1.2 Mikroskopowy obraz połączonych zwojów wewnątrzsercowych w ludzkim sercu. Cienkie, jasnoniebieskie struktury to kilka aksonów łączących zwoje.
Po przetworzeniu informacji przez wewnętrzny układ nerwowy serca, odpowiednie sygnały są wysyłane do węzła zatokowego serca oraz do innych tkanek w sercu. Tak więc w normalnych warunkach fizjologicznych wewnętrzny układ nerwowy serca odgrywa ważną rolę w wielu rutynowych kontrolach funkcji serca, niezależnych od ośrodkowego układu nerwowego. Wewnętrzny układ nerwowy serca ma kluczowe znaczenie dla utrzymania stabilności i sprawności układu krążenia, a bez niego serce nie może prawidłowo funkcjonować. Wyjście neuronowe lub wiadomości z wewnętrznego układu nerwowego serca podróżują drogami wstępującymi zarówno w nerwie rdzeniowym, jak i pochwowym do mózgu, gdzie wędrują do rdzenia, podwzgórza, wzgórza i amygdali, a następnie do kory mózgowej. Drogi nerwowe między sercem a mózgiem przedstawiono na rysunku 1.3, a podstawowe drogi aferentne w mózgu na rysunku 1.4.
Gdyby istnienie wewnętrznego układu nerwowego serca i złożoność neuronalnej komunikacji między sercem a mózgiem były znane, gdy Laceys prowadził swoje zmieniające parametry badania, ich teorie i dane prawdopodobnie zostałyby zaakceptowane znacznie wcześniej. Ich wnikliwość, rygorystyczne eksperymenty i odwaga, by podążać za danymi tam, gdzie ich prowadziły, nawet jeśli nie były zgodne z głęboko zakorzenionymi przekonaniami społeczności naukowej ich czasów, były kluczowe dla zrozumienia połączenia serce-mózg.
Ich badania odegrały ważną rolę w wyjaśnieniu podstawowych procesów fizjologicznych i psychologicznych, które łączą serce i mózg oraz umysł i ciało. W 1977 roku dr Francis Waldropin, dyrektor Narodowego Instytutu Zdrowia Psychicznego, stwierdził w artykule przeglądowym na temat pracy Laceysa: ” Te zawiłe i staranne procedury, w połączeniu z odważnymi teoriami, zaowocowały pracą, która zarówno wywołała kontrowersje, jak i pokazała obietnicę. W dłuższej perspektywie jej badania mogą nam wiele powiedzieć o tym, co sprawia, że każdy z nas jest całą osobą, i być może zasugerować techniki, które mogą przywrócić zestresowaną osobę do zdrowia.”
Rysunek 1.3 Za generowanie HRV odpowiadają neuronalne ścieżki komunikacyjne, które współdziałają między sercem a mózgiem. Wewnątrzsercowy układ nerwowy integruje informacje z zewnątrzsercowego układu nerwowego i neurytów czuciowych w sercu. Zwoje sercowe zewnętrzne, znajdujące się w jamie piersiowej, mają połączenia z płucami i przełykiem, a pośrednio poprzez rdzeń kręgowy są połączone z wieloma innymi narządami, w tym ze skórą i naczyniami. Nerw błędny (przywspółczulny) składa się głównie z włókien aferentnych (płynących do mózgu) połączonych z rdzeniakiem. Nerwy współczulne łączą się najpierw ze zwojami zewnętrznymi serca (również ośrodek przetwarzania), a następnie ze zwojem korzeni grzbietowych i rdzeniem kręgowym. Gdy sygnały aferentne dotrą do rdzenia, wędrują do obszarów podkorowych (wzgórze, amygdala itp.).
Rysunek 1.4 Schemat znanych obecnie dróg aferentnych, poprzez które informacje z serca i układu krążenia modulują aktywność mózgu. Zwróć uwagę na bezpośrednie połączenia z NTS do amygdali, podwzgórza i wzgórza. Chociaż nie jest to pokazane, istnieją również dowody na istnienie drogi z grzbietowego kompleksu błędnika, która prowadzi bezpośrednio do kory czołowej.
Serce jako gruczoł dokrewny
Oprócz rozległych interakcji neurologicznych, serce komunikuje się również biochemicznie z mózgiem i ciałem poprzez produkowane przez siebie hormony. Choć zwykle nie uważa się go za gruczoł dokrewny, serce w rzeczywistości produkuje i wydziela szereg hormonów i neuroprzekaźników, które mają szeroki wpływ na cały organizm. Serce zostało przeklasyfikowane jako część układu endokrynnego w 1983 roku, kiedy odkryto nowy hormon, który jest produkowany i wydzielany przez przedsionki serca. Hormon ten ma kilka nazw – przedsionkowy czynnik natriuretyczny (ANF), przedsionkowy peptyd natriuretyczny (ANP) i peptyd przedsionkowy.
Określany mianem hormonu równowagi, odgrywa ważną rolę w równowadze płynów i elektrolitów oraz pomaga regulować pracę naczyń krwionośnych, nerek, nadnerczy i wielu ośrodków regulacyjnych w mózgu. Zwiększony peptyd przedsionkowy hamuje uwalnianie hormonów stresu, zmniejsza odpływ współczulny i wydaje się współdziałać z układem odpornościowym. Jeszcze bardziej intrygujące są eksperymenty sugerujące, że peptydy przedsionkowe mogą wpływać na motywację i zachowanie. Później odkryto, że serce zawiera komórki, które syntetyzują i uwalniają katecholaminy (noradrenalinę, adrenalinę i dopaminę), które są neuroprzekaźnikami, o których wcześniej sądzono, że są produkowane tylko przez neurony w mózgu i zwojach mózgowych. Niedawno odkryto, że serce produkuje i wydziela również oksytocynę, która może działać jako neuroprzekaźnik i jest powszechnie nazywana hormonem miłości lub społecznej więzi.
Poza dobrze znanymi funkcjami w porodzie i laktacji, wykazano, że oksytocyna jest również zaangażowana w poznanie, tolerancję, zaufanie i przyjaźń oraz tworzenie trwałych więzi w parach. Co niezwykłe, stężenia oksytocyny wytwarzanej w sercu znajdują się w tym samym zakresie, co stężenia wytwarzane w mózgu.
